Nowe horyzonty w historii tkaniny artystycznej: krytyczne spojrzenie na powojenną sztukę tekstylną Europy Środkowo-Wschodniej i krajów bałtyckich

redaktorki numeru: Magdalena Furmaniuk, Sandra Imko, Monica Seiceanu

Serdecznie zapraszamy do nadsyłania propozycji do „Miejsca” nr 12/2026.

W latach 60. XX wieku sztuka tekstylna przeszła głęboką transformację. Ruchy takie jak La Nouvelle Tapisserie (znany również w Polsce jako nowa tkanina) i Fiber Art pojawiły się równolegle w całej Europie i Ameryce Północnej, na nowo wyobrażając sobie tkactwo – już nie tylko jako rzemiosło dekoracyjne, ale także jako miejsce konceptualnych i materialnych eksperymentów.

Podczas gdy La Nouvelle Tapiesserie niosło za sobą wyraźnie europejską specyfikę, Fiber Art, a więc sztuka włókna, stała się bardziej międzynarodową, anglojęzyczną nazwą dla podobnych przemian. Oba ruchy podważały tradycyjne hierarchie w sztuce, poszerzając zarówno wypracowane wcześniej zabiegi formalne, jak i krytyczne zasoby wizualnego języka tkaniny. Artystki i artyści z Centralnej i Środkowo-Wschodniej Europy odegrali kluczową rolę w tej globalnej przemianie – postaci takie jak Magdalena Abakanowicz, Jagoda Buić, Ritzi i Peter Jacobi znacząco przedefiniowały pozycję tkaniny artystycznej w hierarchii sztuk wizualnych. Artystki, kierując swoje działania tkackie w stronę przestrzennych rzeźb i instalacji, opracowywały nowe formy tkackie będące splotem ograniczeń materiałowych i estetycznego potencjału danego regionu.

W efekcie tkaniny w końcu zapewniły sobie miejsce wśród sztuk pięknych. Jednak ich uznanie instytucjonalne i kulturowe pozostawało niepewne. Dziś zdaje się, że jesteśmy świadkami znaczącego przewartościowania praktyk tekstylnych – główne muzea rozszerzają swoje polityki kolekcjonerskie, feministyczne historie sztuki zyskują na popularności na całym świecie, a wcześniej marginalizowane media są na nowo włączane do współczesnych i historycznych narracji. Proponujemy, aby uznać to zbliżenie zainteresowań instytucjonalnych, akademickich i kuratorskich za kluczowy moment dla sztuki tkaniny. Moment, który nie tylko pozwala na odzyskanie pomijanych dotychczas historii, ale także zachęca do ponownego przemyślenia epistemologii, które kształtują badanie i prezentowanie sztuki tekstylnej.

Anonsowany tu numer „Miejsca” dąży do wydobycia na pierwszy plan głosów i narracji powojennych praktyk tkackich i tekstylnych z Europy Centralnej i Środkowo-Wschodniej, wraz z regionem krajów bałtyckich. Tym samym chcemy ujawnić nieopowiedziane dotychczas narracje i zaproponować nowe metodologie dla badań nad tkaninami. Specyficzne warunki geopolityczne, materialne i pedagogiczne sprawiły, że regiony te stały się wyjątkowo podatnym gruntem dla wszelkich innowacji w dziedzinie tkaniny artystycznej. Podczas gdy niektóre państwowe akademie sztuki priorytetowo traktowały tekstylia jako dyscyplinę artystyczną, niedobory materiałów prowadziły do konieczności ich ponownego, kreatywnego wykorzystania, skutkując licznymi eksperymentami formalnymi. Ponadto napięcia ideologiczne wyraźnie kształtowały sposób, w jaki tekstylia mogły pełnić rolę zarówno ekspresyjną, jak i rewolucyjną, wywrotową.

Zapraszamy do nadsyłania tekstów na różne sposoby problematyzującę zagadnienie sztuki tekstylnej. Jesteśmy szczególnie zainteresowane artykułami, które nie tylko wypełniają luki historyczne, ale także kwestionują struktury epistemologiczne leżące u podstaw badań nad tekstyliami. Interesują nas odpowiedzi na pytania, jakie metody wnosimy do badań nad sztuką włókna i w jaki sposób sama tkanina – jej miękkość, haptyczność, praca lub materialność – może kształtować krytyczne narzędzia?

Szczególnie interesują nas takie zagadnienia, jak:

• problematyzowanie tkanin artystycznych pod kątem medium i materiału;
• krytyczne refleksje dotyczące historiografii tkaniny artystycznej;
• kwestie niedostatecznie zbadanych lub zapomnianych artystek/artystów, ruchów i wydarzeń związanych z tkaniną w Europie Środkowo Wschodniej i krajach bałtyckich
• nowe podejścia metodologiczne oparte na materialnym, konceptualnym czy politycznym wymiarze tkanin artystycznych i współczesnych tekstyliów;
• krytyczny przegląd najnowszych publikacji naukowych lub działań kuratorskich dotyczących sztuki włókna i współczesnej sztuki tekstylnej;
• badanie sposobów, w jakie sztuka tekstylna narusza granice dyscyplinarne lub otwiera nowe możliwości analizy kulturowej.

Zapraszamy naukowczynie, artystów i praktyków na wszystkich etapach kariery. Oprócz artykułów naukowych, zapraszamy do nadsyłania recenzji wystaw i książek, materiałów wizualnych oraz wywiadów.

Zapraszamy do zapoznanie się ze szczegółowym profilem czasopisma w sekcji „Cele i zakres czasopisma”.

Zgłoszenie musi być zgodne ze standardami etycznymi oraz wymogami redakcyjnymi czasopisma i zawierać następujące elementy:

• tytuł i abstrakt artykułu (do 1800 znaków)
• listę 5-6 kluczowych słów
• imię i nazwisko, adres e-mail, informacje o stopniu naukowym, afiliację akademicką
• biografię naukową do 1000 znaków, w tym numer ORCID

Terminy:

• abstrakt: 15 października 2025
• decyzja: 5 listopada 2025
• pierwsza wersja tekstu: 20 marca 2026

Języki: angielski, polski

Zgłoszenia proszę przesyłać na adresy: textilehorizons2026@​gmail.​com, miejsce@​cybis.​asp.​waw.​pl

Numer zostanie opublikowany na niniejszej stronie w pierwszym kwartale 2027 roku.

Informacje o procesie oceny zgłoszeń można znaleźć tutaj. Informacje o procedurach związanych z procesem recenzyjnym dostępne są tutaj.